Tę umiejętność Paulina Krajnik z pewnością bardzo dobrze opanowała. Często bowiem jest tak, że długo się czeka, żeby stanąć na planie, a kiedy już jest zielone światło dla przygotowania produkcji czasu jest niewiele. Tak też było w przypadku “Dziewczyny z szafy”. W ciągu 4 tygodniu musiał zostać wykreowany świat, który przez 5 lat towarzyszył Bodo Koxowi, by potem w ciągu 23 dni zdjęciowych go uwiecznić. Dlatego wraz ze scenografem podjęto szybką decyzję realizacji filmu na hali.W tym samym czasie trwały zdjęcia do “Drogówki” Wojciecha Smarzowskiego, więc żeby nie iść na kompromisy obsadowe Paulina układała plan zdjęć tak, by móc wykraść z tamtej produkcji Eryka Lubosa choć na pół dnia. Krótko mówiąc – zadaniem drugiego reżysera było zapewnienie komfortu Bodo Koxowi, debiutującemu w profesjonalnych produkcjach filmowych, by mógł skupić się tylko i wyłącznie na reżyserowaniu i mieć pewność, że wszelki kwestie techniczne i organizacyjne będą dopięte na ostatni guzik. A dobre przygotowniw i organizacja sprawiają, że praca na planie jest przyjemnością. I to doskonale udało się Paulinie Krajnik

W filmie Fabickiego zagrała młodą matkę, która pada ofiarą gwałtu, przez co wraz z mężem (w tej roli Marcin Dorociński) stają przed poważną próbą, próbą miłości. Tandem, jaki stworzyli wraz z Marcinem Dorocińskim jest wyjątkowy: aktorzy przeglądają się w sobie.

Julia Kijowska przyznaje, że rola ta była dla niej wyzwaniem. Filmowa Maria jest diametralnie inna od niej. Sam plan filmowy również nie należał do najłatwiejszych: dwadzieścia nocy w niewielkim mieszkaniu.

Ale cały sekret zasadza się gdzie indziej. Film jest cichy, subtelny. Nie ma w nim muzyki, pada niewiele słów. To jest prawdziwe wyzwanie dla aktora: trzeba zagrać gestem. I to właśnie robi Julia, a nawet coś więcej – potrafi zagrać samą swoją obecnością na ekranie. Gdy tańczy z prezydentem miasta w pierwszej scenie i rzuca krótkie, nieśmiałe spojrzenie w stronę męża, to my jako widzowie nie potrzebujemy nic więcej. Wiemy już, że mężczyzna w końcu sali to jej mąż, że tańczy z ważną osobą, z którą łączy ją niejasna relacja i że ogólnie jest onieśmielona całym zdarzeniem. Jak niewiele trzeba, a może właśnie wiele. Nauka w szkole teatralnej w Warszawie pod okiem Mai Komorowskiej na pewno ma tutaj ogromne znaczenie.

Do roli tej przygotowywała się sumiennie, sama wychodziła też z propozycjami, na kilka Sławomir Fabicki przystał; w tym też znalazła się jedna z ważniejszych scen, w której nie pada ani jedno słowo, przez co tym mocniejsze wywiera wrażenie.

„To jest historia jakich wiele. Na pozór może wyglądać niezbyt atrakcyjnie (…) Na ekranie widzimy codzienne sytuacje, jednak to wszystko, co najistotniejsze, wydarza się gdzieś pomiędzy słowami” – mówiła aktorka w rozmowie z PAP. Tak właśnie jest, Julia Kijowska gra, milcząc.

To dzięki niemu, Jarosław Kamiński dostrzegł, że montaż wcale nie musi być odtwórczy; jest raczej ważnym etapem tworzenia filmu, narzędziem kreacji. Obok Heima istotną rolę odegra również nauczyciel montażu w czeskiej szkole FAMU Josef Valušjak, którego znamy dobrze z filmów Nowej Fali. To on przekazał Kamińskiemu, na czym polega rytm, tempo, budowanie skojarzeń w filmie.

Jeśli będziemy mieć w pamięci filmy obu tych twórców i przyjrzymy się uważnie pracy Jarosława Kamińskiego, zrozumiemy, skąd wyrósł. Dobry montażysta to jednak osobowość. Wystarczy prześledzić, bardzo bogatą!, filmografię Kamińskiego, by zrozumieć, jak dużo wnosi on sam od siebie. Filmy jego autorstwa opowiadają historię niejednoznacznie.

Weźmy dwa tak różne filmy: „Bocznica” Anny Kazejak oraz „Ida” Pawła Pawlikowskiego. Pierwszy to dokument, drugi to fabuła. Przy filmie dokumentalnym zadanie montażysty przypomina „pracę zagubionego na bezludnej wyspie rozbitka,” – do którego porównuje sam siebie Jarosław Kamiński – „który w gęstym równikowym lesie próbuje zbudować szałas i każdego ranka odkrywa, że roślinność wdarła się nocą z różnych stron i nadal nie wiadomo, czy budowa się powiedzie.” Przy tworzeniu fabuły jest mniej niespodzianek, już sam scenariusz zakłada sekwencję scen, ale już sama pogoda może nas zaskoczyć. Montażysta nieraz układa film od nowa. Dostaje stos małych kawałeczków, z których musi zbudować jedną, dobrze wyglądającą, całość.

Oba przywołane filmy mają cechę wspólną. Czuć rękę jednej osoby. Sceny utkane są z nieoczywistych kadrów. Świat ukazuje nam się powoli, fragmentami. Bohatera poznajemy przez jego otoczenie, kawałek ubioru, oko. Montaż Jarosława Kamińskiego to nie linearnie ułożone jeden po drugim obrazki ciągu przyczynowo-skutkowego. To raczej elementy układanki. Powoli układa przed nami całość, ale jak to z układanką bywa: najpierw kawałek nieba, potem jakiś but. Aż w końcu, powoli, odsłania się całość.

A teraz posłuchajmy, jak to razem brzmi. Filmy Kamińskiego płyną. Jest wyczulony na rytm. „Ida” ma chwile przyspieszenia, jak w jazzie, który słychać nieraz w tle, a czasem zwalnia, jakby kadry wybijały rytm końcowej kantaty Bacha. Zaś w „Ki” tempo przyspiesza za sprawą awangardowej muzyki Borysa Janczarskiego. Taka jest i sama Ki, główna bohaterka, niestabilna, energiczna. Każdy element milieu odsłania nam postać, którą opisuje, montaż okazuje się jednym z jego elementów.

„Interesuje mnie opowiadanie nieoczywiste, w którym widz może sam filmową materię interpretować. Najlepiej, jeśli bohater jest niejednoznaczny, utkany ze sprzeczności i tajemnic. To samo odnosi się do konstrukcji sceny – chciałbym, aby jak najwięcej widz odkrył sam albo czegoś się zaczął domyślać w niepewności.” – Zdradza tajniki swojej pracy Jarosław Kamiński. I tak rzeczywiście jest, bo ta układanka wcale nie jest tak do końca wypełniona. Nie wszystkie elementy, które przyjechały do montażowni, zostały wykorzystane. Puste pola możemy wypełnić sami.

Tekst: Alicja Rosé

Mamy wrażenie, że podpatrujemy bohaterów ukradkiem, zaglądamy w ich intymny świat przez lekko uchylone drzwi. Aktorzy grają tak autentycznie, że trudno uwierzyć, iż to nie dokument. Natomiast autorka do każdego filmu pisze scenariusz i skrupulatnie egzekwuje jego dokładną realizację na planie.

Ma niezwykły dar: potrafi otwierać najbardziej nieśmiałe dzieci. Odtwórcy ról nigdy nie są profesjonalnymi aktorami. Gdy jednak przyglądamy się, jak Pietia płacze za swoim misiem w „Jutro będzie lepiej”, Mała tańczy na wzgórzu w „Diabłach, diabłach” czy Kuleczka śmieje się, bo jest pijana w „Jestem”, jesteśmy przekonani, że to nie może być inscenizacja.

Dorota Kędzierzawska stworzyła kilka filmowych portretów dzieci. Tym razem na ekranie zobaczymy Danutę Szaflarską, która niedawno skończyła lat dziewięćdziesiąt osiem. Wszystkie filmy Kędzierzawskiej odznaczają się jednak przewrotnością. Bowiem dzieci bywają bardzo dorosłe, a Danuta Szaflarska zachowała w sobie dziecięcą radość i ciekawość życia. Dla niej właśnie powstał scenariusz filmu „Pora umierać”.

Dorota Kędzierzawska pokazuje nam świat prawdziwy. Dzieci i starszych ludzi często traktujemy, jakby nic nie rozumieli. Albo byli za mali, albo za starzy. Autorka odczarowuje ten schemat. Dzieci potrafią być bardziej świadome od dorosłych, jak Kundel, który wie, że nie warto pić i palić. Natomiast pani Aniela potrafi walczyć o swoje, ma poczucie humoru i doskonale wie, że jeszcze nie pora na umieranie.

Autorka ma własny, charakterystyczny styl. Jej filmy są od razu rozpoznawalne. Poruszające historie opowiedziane w prosty sposób. Skąpe dialogi i sugestywne obrazy. Kuleczka, która przygotowuje Kundlowi kąpiel w wannie przy świecach, w tajemnicy przed rodziną – takie sceny na długo zapadają w pamięć. Nie potrzeba słów, obraz mówi za siebie.

Krytycy uważają często jej filmy za smutne i zarzucają Kędzierzawskiej, że mają przy tym zbyt piękną oprawę. Historie, które opowiada, są po prostu prawdziwe i jak to bywa w życiu, czasem smutne, ale nie pozbawione humoru, dystansu i nadziei oraz właśnie tego przeświadczenia, że nigdy nie nastaje pora na umieranie.

Tekst Alicja Rosé

Każda kolejna scena jest odsłonięciem nowego świata; przenosi nas w zupełnie inne miejsce. Czy nie po to właśnie chodzimy do kina? Szukamy w nim oderwania od rzeczywistości, którą znamy. Chcielibyśmy pojechać na niemożliwą wycieczkę. I taką na pewno zapewni nam Bodo Kox. Każdy jego film jest wyprawą w nieznany, baśniowy świat; świat całkowicie oparty na jego „kolorowej” wyobraźni. Okazuje się więc, że na Księżycu jako pierwszy wylądował astronauta z Czechosłowacji, a powstańcowi ukrywającemu się w kanale, Niemcy zrzucają banany i pomarańcze.

Ale to nie tylko to. Reżyser nie operuje jedynie bajką. Jego kino nie jest zwykłą frajdą, podróżą za jeden uśmiech. Jego filmy są swoistym komentarzem rzeczywistości. Jest w tym lekki dystans, ironia. „Tylko nad tym panujemy, co w końcu uznamy za śmiechu warte, wyłącznie wtedy, kiedy świat i życie na nim uznamy za śmiechu warte, jesteśmy w stanie posunąć się dalej, nie ma innej metody, lepszej.” mówi Thomas Bernhard i mamy wrażenie, że Bodo Kox kieruje się tą maksymą w swojej twórczości.

Nie znaczy to, że wyśmiewa rzeczywistość. Raczej stara się ją oswoić. Patrzy na nią czułym okiem.

Bowiem traktuje swoich bohaterów poważnie. Ogląda ludzi przez lupę. W filmach Bodo Koxa. Nic na początku nie zapowiada końca. Jesteśmy ciągle wystawieni na zaskoczenie. Kino wielkiej wyobraźni.

Tekst: Alicja Rosé